نفخ و درمان آن در طب ایرانی
نفخ یک احساس پری ناراحت کننده یا اتّساع شکم است. در گذشته نفخ و اتّساع شکم را یکی می دانستند ولی امروزه نفخ، احساس فشار شکمی، اتّساع و افزایش واقعی دور شکم است. می توان نفخ را یک علامت ذهنی و اتّساع شکم را یک علامت عینی دانست. بیمار ممکن است نفخ و اتّساع شکم را به صورت توأم داشته باشد.
نفخ هم به عنوان یک علامت و هم به عنوان یک بیماری مستقل توسط حکمای طب سنتی مورد بحث قرار گرفته است. نفخ به معنی دم شدن شكم است و به عبارت دیگر، ریح یا بادی است که در معده و روده ها ایجاد و حبس می شود. پس در مجموع گزارش فرد از نفخ، ورم، بزرگی شکم، بادکردن شکم و بادکنکی شدن شکم را نفخ می‌گوییم.
نفخ شکم یکی از شایعترین علائم گوارشی است که موجب مراجعه به پزشک می شود؛ به طوری که تا ۹۶ درصد بیماران مبتلا به اختلال عملکردی دستگاه گوارش به ویژه سندرم روده تحریک پذیر و ۶ تا ۳۱ درصد جمعیت عمومی از این مشکل رنج می‌برند. شیوع نفخ در ایران ۱/۵ تا ۸ درصد و البته شیوع آن در زنان بیش از مردان است.
علل نفخ را میتوان به دو گروه کلی تقسیم کرد: نفخ ناشی از اختلال حرکات روده ای و کنترل تولید گاز که در IBS شایع است و نفخ بدون گاز به علّت اختلال در عضلات جداره شکم. در دیدگاه طب کلاسیک، نفخ با وجود ایجاد ناراحتی قابل‌توجه، اغلب نشان دهنده یک بیماری خوشخیم است. با این حال توصیه می‌شود در صورت شک به هرگونه بیماری ارگانیک از مشاوره متخصصین گوارش استفاده شود تا فرصت طلایی برای درمان برخی از بیماری های خطرناک که ممکن است خود را به صورت نفخ نشان دهند، از دست نرود. چنانچه علت نفخ مشخص شود درمان اختصاصی آن بیماری ضروری است.
درمان
درمان در طب مدرن:
در طب مدرن برای درمان نفخ از روش‌های غیر دارویی و دارویی استفاده می‌شود که در صدر درمان‌های غیر دارویی اصلاح رژیم غذایی با هدف کم کردن تولید گاز در دستگاه گوارش قرار دارد. درمان یبوست با رژیم غذایی، استفاده از پروبیوتیکها، درمان شناختی- رفتاری، هیپنوز و روش‌های بیوفیدبک نیز ازجمله روش‌های غیر دارویی برای درمان نفخ هستند. در درمان دارویی نفخ از داروهایی مانند پروکینتیک‌ها (نئوستیگمین)، سایمتیکون، شل کننده‌های عضلانی، آنتی بیوتیک‌ها (ریفاکسیمین)، داروهای ضد افسردگی و حتی داروهای گیاهی مانند ایبروگست که ترکیبی از ۲۰ نوع گیاه است استفاده می‌شود.
درمان در طب سنتی:
درمان نفخ در طب سنتی ایران معمولا دارای ۳ مرحله می‌باشد. این مراحل عبارتند از تدابیر، دارو درمانی و اعمال یداوی.
- تدابیر: در بیماران با نفخ خفیف تا متوسط، اطمینان بخشی و اصلاح سبک زندگی شامل تدابیر کلی آداب خوردن، پرهیز از خوردن غذاهای نفاخ و تدابیرخاص سوءمزاج به مدت دو تا چهار هفته توصیه می شود. اگر بیماران دارای علائم شدید می‌باشند و به درمان با اصلاح سبک زندگی پاسخ ندادند باید با دارو درمانی در صدد رفع مشکل خود باشند که این امر باید تنها با دستور پزشک متخصص طب ایرانی صورت بگیرد.
- دارو درمانی: دارو درمانی در ابتدا با استفاده از مفردات و سپس با استفاده از داروهای ترکیبی انجام می‌شود. داروهای خوراکی و موضعی را میتوان در کنار هم نیز استفاده کرد. با توجه به اینکه اغلب اوقات نفخ ناشی از سردی مزاج معده است، بیشتر درمانها بر این اساس خواهد بود. با مراجعه به پزشک متخصص طب ایرانی داروی گیاهی متناسب با مشکل خود را دریافت نمایید.
- اعمال یداوی: گرم کردن شکم با جاورس، سبوس و نمک گرم شده، بادکش گرم شکم و ماساژ شکم با روغن های گرم که روغن مالی و ماساژ شکم برای تقویت موضعی معده و امعاء انجام می‌شود. می‌توانید روغن مالی را روزی ۳ بار و در هر مرتبه ۲۵ بار در جهت عقربه های ساعت و ۲۵ بار از بالا به پایین با انواع روغن های بابونه، زیتون، زنجبیل، بادام تلخ و … انجام دهید.
نکته: این روزها فضاهای مجازی پر است از مطالب مختلفی که به تبلیغ اثر گذاری برخی داروها گیاهی و .. در بهبود نفخ می پردازند و بیماران دارای مشکل نفخ نیز به تبعیت از این فضای آشفته اقدام به انواع خود درمانی ها می نمایند. در این خصوص اولین قدم جهت بهبود نفخ، اصلاح سبک زندگی خصوصا رعایت اصول غذا خوردن است. درست جویدن غذا، اجتناب از درهم خوری، پرهیز از خوردن غذاهای نفاخ، نخوردن مایعات بهمراه یا بعد غذا و توجه ویژه به لینت طبع از اولین قدم های پیشگیری و درمان نفخ است.
